Direnç Nedir I Direnç Nasıl Kullanılır? Direnç Renk kodları nasıl okunur? I Elektronik Ders #8

tekadmin

12 ay önce

Direnç Nedir I Direnç Nasıl Kullanılır? Direnç Renk kodları nasıl okunur? Dirençler hakkında tüm detayları bu yazı içinde bulacaksınız.

Direnç nedir; bir elektrik devresinde akım akışına karşı oluşan etkinin ölçümüdür.

Direnç ohm olarak ölçülür ve Yunan alfabesindeki omega harfi (Ω) ile gösterilir. Ohm, adını gerilim, akım ve direnç arasındaki ilişkiyi inceleyen bir Alman fizikçi olan Georg Simon Ohm’dan (1784-1854) almıştır. Ohm Kanunu’nu formül haline getiren kişi olarak kabul edilir.

Tüm maddeler akım akışına belirli bir derecede direnir. Maddeler, şu iki geniş kategoriden birine ayrılır:

İletkenler: Çok düşük direnç sunan ve elektronların kolayca hareket edebildiği maddeler. Örnekler: Gümüş, bakır, altın ve alüminyum.
Yalıtkanlar: Yüksek direnç gösteren ve elektronların akışını sınırlandıran maddeler. Örnekler: Lastik, kâğıt, cam, ahşap ve plastik.

Direncin birimi ”Ohm” ‘dur. Ohm ‘un ast katları; pikoohm, nanoohm, mikroohm, miliohm, üst katları ise; kiloohm, megaohm ve gigaohm ‘dur.

Dirençler devrelerde;

Devreden geçen akımı sınırlayarak belli bir değerde tutmak,

Devrenin besleme gerilimini bölüp küçülterek diğer elemanların çalışmasını sağlamak,

Hassas devre elemanlarının yüksek akımdan zarar görmesini engellemek,

Yük (alıcı) görevi yapmak ve

Isı enerjisi elde etmek gibi amaçlarla kullanılır.Yapıldıkları Maddeye Göre Direnç Çeşitleri

Karbon Karışımlı Dirençler:

Bu tip dirençler toz halindeki karbonun dolgu maddesi ve reçineli tutkal ile karışımından üretilir. Karbon dirençler tolerans oranları yüksek olan ve değerleri direnç eskidikçe değişebilen dirençlerdir.

Karbon dirençler büyük değerli dirençlerin yapılmasına uygundur. Karbon dirençler küçük akımlı devrelerde kullanılır ve güçleri 1/10 W ile 5 W arasında değişmektedir. Karbon dirençlerin değerleri renk koduyla kodlanmıştır.

Film Dirençler (İnce Tabakalı Dirençler):

Film dirençler elektrik akımına karşı direnç gösteren bir maddenin, seramik bir çubuğun etrafına kaplanmasıyla elde edilen dirençlerdir. Film dirençlerin; karbon film dirençler, metal film dirençler, metal oksit film dirençler, metal cam karışımı film dirençler ve cermet (seramik-metal) film dirençler gibi çeşitleri bulunmaktadır.

Film dirençlerin tolerans (hata) oranları %1-2 gibi çok küçük değerlerdir. Düşük tolerans değerleri ve yük altındaki yüksek kararlılıkları nedeniyle film dirençler hassas yapılı elektronik devrelerde sıklıkla tercih edilir.

Tel Sarımlı (Taş) Dirençler:

Taş dirençler; krom-nikel, nikel-gümüş, konstantan, tungsten, manganin vb. Maddelerden üretilmiş tellerin porselen, bakalit, amyant gibi ısıya dayanıklı olan bir madde üzerine sarılması ile üretilen dirençlerdir. Taş dirençler büyük güçlüdürler, bu nedenle de yüksek akım çeken devrelerde kullanılmaları uygundur. Aynı sebepten dolayı taş dirençlerin yaydıkları ısı da yüksek olacağından devre üzerinde bu tip dirençlerin yakınına elektrolitik kondansatör, diyot, transistör, entegre vb. ısıdan çabuk etkilenen elemanlar monte edilmemelidir.

Taş dirençler küçük değerli dirençlerin yapılması için uygundur. Taş dirençlerin değerleri gövdeklerinde yazılıdır ve güçleri 2 W ile 225 W arasındadır.

Direnç Bağlantı Türleri

Paralel bağlantı: Paralel bağlantıda formül
1 /RToplam = ( 1 /R1 ) + ( 1 /R2 ) + ( 1 /R3 ) + ( 1 /R4 ) şeklindedir. İşlemler yapılmadan önce tüm değerler aynı yani ohm, Kohm veya Mohm cinsine dönüştürülmelidir. 10 Kohm = 10,000 ohm, 2.2 Kohm = 2,200 ohm. Verilen formül yandaki dirençler için uygulandığında 1 / RToplam = 0.01355 yine bu eşitliğe göre RToplam = 1 / 0.01355 bu da 73.8 ohm’a eşittir.

Seri bağlantı: Yan taraftaki resimde dört adet direncin birbirine seri bağlanmıs durumu görülmektedir. A ve B uçlarındaki toplam direnç değerinin hesaplama formülü, RToplam = R1 + R2 + R3 + R4 şeklindedir. Yani 100 ohm + 330 ohm + 10 Kohm + 2.2 Kohm = 12.430 Kohm ‘a bu da 12,430 ohm’a eşittir.

Direnç renkleri

Asağidaki tabloda dirençlerin üzerlerindeki renklere karşilik gelen sayısal değerler verilmiştir.

Renklerin sayı değerlerini kolayca akılda tutmak için “ Sokakta Sayamam Gibi ” ifadesi ezberlenebilir.

1 Kilo ohm (1 kΩ) = 1000 Ω
1 Mega ohm (1 MΩ) = 1000 kΩ = 1 000 000 Ω

Kenara en yakin renkten baslanarak sirasiyla okunur.
Birinci ve ikinci renklerin sayisal degerleri tablodan bulunarak yan yana yazilir.
1. Üçüncü renk tablodan çarpan olarak alinir ve ilk iki tam sayi ile çarpilir veya kisaca ilk iki sayinin yanina sayisal degeri kadar sifir konacak sekilde yazilir ve böylelikle direnç degeri bulunur.
2. Bulunan sonucun yanina dördüncü renk degerine karsilik gelen tolerans degeri ilave edilir.
1. ve 2. renk sayı, 3. renk çarpan, 4. renk toleranstır

Kahverengi (1) – Siyah (0) x Siyah ( Çarpan=1 ) – Altın ( Tolerans %5)

Direncin Toleransı nedir ?

Tolerans direnç değerindeki üretimden kaynaklanan hata payı demektir. Direncin toleransı %5 ise, bu direncin değeri renklerle kodlanan değerinden %5 oranında küçük veya büyük olabilir.

Mesela Bir direnci üzerindeki renklerden 100 Ohm %5 toleranslı okuduk diyelim. %5 fazlası 100+%5=105 Ohm, %5 düşüğü 100-%5=95 Ohm olur. Yani bu direnci ölçtüğümüzde değeri 95-105 Ohm arasında çıkabilir, bu normaldir. Direnci 95 Ohm ölçmüşsek bu direnç bozuk demek değildir.